فاژتراپی
تعریف مقاومت آنتی بیوتیکی
یکی از بحران های جهانی استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک ها است که منجر به مقاومت باکتریایی (AMR) می شود. مقاومت باکتریایی توانایی باکتری ها برای زنده ماندن و رشد در حضور آنتی بیوتیک ها است که یک مشکل جدی و رو به رشد است و سلامت، امنیت غذایی و توسعه جهانی را تهدید می کند. هنگامی که آنتی بیوتیک ها به دفعات، زیاد یا نادرست استفاده می شوند، باکتری های حساس از بین می روند و باکتری های مقاوم را باقی می گذارند. این باکتری های مقاوم می توانند به افراد یا حیوانات دیگر سرایت کرده یا ژن های مقاوم خود را به باکتری های دیگر منتقل کنند. مقاومت باکتریایی درمان عفونت ها را سخت تر می کند و خطر عوارضی مانند سپسیس، نارسایی اندام ها و مرگ را افزایش می دهد. همچنین اثربخشی روش های پزشکی متکی بر آنتی بیوتیک ها مانند جراحی، پیوند اعضا، درمان سرطان و مدیریت بیماری های مزمن را کاهش می دهد.
عفونت های درگیر در مقاومت آنتی بیوتیکی و باکتری های مقاوم
برخی از عفونت هایی که به دلیل مقاومت باکتریایی درمان آنها دشوارتر یا غیرممکن می شود عبارتند از: ذات الریه، سل، سوزاک، سالمونلا و کلستریدیوم دیفیسیل. برخی از باکتری ها به چندین آنتی بیوتیک مقاوم شده اند مانند استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین (MRSA)، انتروکوک مقاوم به وانکومایسین (VRE)، انتروباکتریاسه مقاوم به کارباپنم (CRE) و سل بسیار مقاوم به دارو (XDR-TB) که آنها را بسیار خطرناک و گاها غیر قابل درمان می کند.
چرا مقاومت آنتی بیوتیکی خطرناک است؟
به گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از بزرگترین تهدیدات سلامت جهانی امروز است. این بیماری در همه سنین و در همه کشورها تأثیر منفی خود را می گذارد. تخمین زده می شود که سالانه حداقل ۱٫۲۷ میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر عفونت های مقاوم جان خود را از دست می دهند و سالیانه ۴٫۶ میلیارد دلار هزینه جهت درمان این عفونت ها به نظام سلامت تحمیل می شود.
بنابراین جهان نیاز جدی به جایگزین های درمانی برای آنتی بیوتیک ها دارد. تحقیق و توسعه در رابطه با آنتی بیوتیک ها بسیار زمان بر بوده و جهان از حدود ۴۰ سال پیش وارد یک خلأ اکتشافی در رابطه با آنتی بیوتیک ها شده و هیچ کلاس آنتی بیوتیکی جدیدی در طی این زمان معرفی نشده است؛ این درحالی است که باکتری ها به سادگی در صورت قرار گرفتن در معرض آنتی بیوتیک ها توانایی ایجاد مقاومت به آن ها را دارند.
فاژتراپی برای از بین بردن باکتری های مقاوم
فاژتراپی (Phage Therapy) استفاده از ویروس هایی به نام باکتریوفاژ (Bacteriophage) یا به اختصار فاژ (Phage) برای درمان عفونت های باکتریایی است. فاژها دشمنان طبیعی باکتری ها هستند هر فاژ می تواند بدون آسیب رساندن به سلول های انسانی یا باکتری های مفید تنها یک نوع باکتری را آلوده کرده و از بین ببرد. فاژها با اتصال اختصاصی به باکتری ها و تزریق مواد ژنتیکی خود به آنها کنترل باکتری را به دست گرفته و منجر به مرگ باکتری می شوند. باکتری ها اغلب با تولید ساختاری به نام بیوفیلم باکتریایی از خود در مقابل آنتی بیوتیک ها محافظت می کنند. بیوفیلم های باکتریایی اساساً ورقه های نازکی از باکتری هستند که در لایه ای محافظ از قندها و پروتئین های پیچیده قرار گرفته اند. باکتری از بیوفیلم خود مانند یک قلعه برای پنهان شدن و رشد استفاده می کند و باعث می شود آنتی بیوتیک ها نتوانند وارد شوند. فاژها می توانند به بیوفیلم تشکیل شده توسط باکتری ها نفوذ کرده و باکتری را به صورت کامل از بین ببرند.
مزایای فاژتراپی
مزایای فاژتراپی فاژتراپی مزایای متعددی نسبت به آنتی بیوتیک ها دارد.
- فاژها قابلیت اتصال اختصاصی به باکتری را دارند، و هر فاژ به صورت اختصاصی به یک باکتری متصل می شود.
- درمان با استفاده از فاژها، عوارض جانبی مانند مشکلات گوارشی و یا عفونت های قارچی ایجاد نمی کند.
- باکتری ها نسبت به فاژها مقاوم نمی شوند، زیرا فاژها می توانند همراه با باکتری ها تکامل یافته و بر سیستم دفاعی باکتری غلبه کنند.
- باکتریوفاژها قادر به از بین بردن بیوفیلم باکتریایی هستند.
کاربردهای فاژتراپی
کاربردهای فاژتراپی طی مطالعات بالینی اخیر، ایمنی و کارایی فاژتراپی در درمان عفونت‌های مختلف، مانند زخم‌های مزمن، عفونت گوش، عفونت‌های دستگاه ادراری و فیبروز کیستیک تأیید شده است. همچنین این روش درمانی می تواند برای جلوگیری از عفونت در بیمارستان ها، مزارع و صنایع غذایی استفاده شود.
تحقیقات فوق تخصصی اسپادژن
فاژتراپی می تواند امید جدیدی برای مبارزه با عفونت های باکتریایی در دوران مقاومت آنتی بیوتیکی باشد. تیم تحقیقاتی اسپادژن با توجه به تجربه بسیار خوب و موفق خود در زمینه استفاده از فاژها در نظر دارد با استفاده از باکتریوفاژ ها، فرآورده های دارویی موثری برای کنترل باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک ها توسعه دهد و باکتریوفاژهای مناسب را برای از بین بردن باکتری های مورد نظر جستجو، جداسازی، توصیف و توالی یابی کند.
