چکیده
هیپوکلروس اسید (Hypochlorous Acid – HOCl) بهعنوان یکی از ترکیبات نوین و ایمن در حوزهی درماتولوژی، طی سالهای اخیر بهشکل گستردهای مورد توجه محققان و متخصصان پوست قرار گرفته است. این ماده بهطور طبیعی توسط سلولهای سیستم ایمنی بدن تولید میشود و با داشتن ویژگیهای ضدباکتری، ضدویروس و ضدالتهاب، میتواند نقش مؤثری در درمان بیماریهای التهابی پوستی مانند درماتیت آتوپیک (Atopic Dermatitis) ایفا کند. مقالهی حاضر با نگاهی جامع و تحلیلی، کاربردهای بالینی HOCl را در کاهش علائم درماتیت آتوپیک، بهبود سد پوستی و تسریع فرایند ترمیم پوست بررسی میکند. علاوهبر مرور مکانیزمهای مولکولی، شواهد علمی و مطالعات بالینی اخیر نیز تحلیل شده و در پایان دستورالعملهای عملی برای استفاده ایمن و مؤثر این ترکیب در درمانهای پوستی ارائه میشود.
مقدمهای بر هیپوکلروس اسید (HOCl)
پوست بهعنوان بزرگترین اندام بدن، نخستین خط دفاعی در برابر میکروبها، عوامل محیطی و آلرژنها محسوب میشود. اختلال در عملکرد سد پوستی میتواند زمینهساز بیماریهای مزمنی همچون درماتیت آتوپیک (اگزما) شود. در دهههای اخیر، محققان به ترکیباتی روی آوردهاند که بتوانند علاوه بر خاصیت ضدعفونیکنندگی، ایمنی بالا و تحریک حداقلی پوست داشته باشند. یکی از مهمترین این ترکیبات، هیپوکلروس اسید (Hypochlorous Acid – HOCl) است.
HOCl یک ماده طبیعی است که توسط سلولهای ایمنی بدن (نوتروفیلها) در پاسخ به عفونت تولید میشود. این ترکیب با خاصیت ضدباکتری، ضدویروس و ضدالتهاب، امروزه در بسیاری از محصولات درماتولوژی بهکار گرفته میشود.
تاریخچه و کشف
هیپوکلروس اسید نخستینبار در قرن ۱۹ کشف شد و بهعنوان یک ضدعفونیکننده مؤثر مورد استفاده قرار گرفت. در طول جنگ جهانی اول، محلولهای رقیق HOCl برای درمان زخمهای سربازان کاربرد داشتند. در سالهای اخیر، پیشرفت فناوری باعث شد امکان تولید پایدار HOCl در مقیاس صنعتی فراهم شود، بهطوریکه اکنون بهعنوان بخشی از درمانهای نوین پوستی معرفی شده است.
ساختار شیمیایی و ویژگیها
• فرمول شیمیایی: HOCl
• ماهیت: یک اسید ضعیف و ناپایدار
• خاصیت کلیدی: توانایی در نابودی میکروبها از طریق اکسیداسیون
• pH مناسب: حدود ۵ تا ۶ (سازگار با پوست انسان)
این خصوصیات باعث شده HOCl نسبت به سایر ضدعفونیکنندهها مثل کلرهگزیدین یا الکل، تحریک کمتری برای پوست حساس ایجاد کند.
نقش هیپوکلروس اسید در پوستپزشکی
• مکانیسم عملکرد ضد میکروبی
HOCl با تخریب دیواره سلولی میکروارگانیسمها، توانایی رشد و تکثیر آنها را مختل میکند. برخلاف آنتیبیوتیکها، مقاومت میکروبی در برابر HOCl تقریباً مشاهده نشده است.
• خاصیت ضدالتهابی و ایمنیزایی
این ترکیب علاوه بر اثر ضدعفونی، میتواند تولید سیتوکینهای التهابی مانند ( TNF-α و IL-6 ) را کاهش دهد و بدین ترتیب، التهاب پوستی و قرمزی ناشی از اگزما یا آکنه را تسکین دهد.
• ترمیم بافت و بازسازی سد پوستی
HOCl به ترمیم سد پوستی کمک میکند. در بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک، سد پوستی به دلیل خشکی و التهاب مداوم آسیبدیده است. HOCl با رطوبترسانی و کاهش بار میکروبی، شرایط ترمیم سلولهای کراتینوسیتی را تسهیل میکند.
کاربرد هیپوکلروس اسید در درمان درماتیت آتوپیک
کاربرد هیپوکلروس اسید در درمان درماتیت آتوپیک
درماتیت آتوپیک (Atopic Dermatitis) که بیشتر با نام اگزما شناخته میشود، یک بیماری پوستی مزمن و التهابی است. این بیماری اغلب با علائمی مانند:
• خشکی شدید پوست
• قرمزی و خارش
• پوستهریزی و التهاب
• بروز ترکهای پوستی
شناخته میشود. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود ۲۰٪ کودکان و ۱۰٪ بزرگسالان در سراسر جهان درجاتی از درماتیت آتوپیک را تجربه میکنند.
چالشهای درمان سنتی
درمانهای رایج درماتیت آتوپیک شامل کورتیکواستروئیدهای موضعی، آنتیهیستامینها، مرطوبکنندهها و فتوتراپی است. با این حال، این روشها محدودیتهایی دارند:
• استفاده طولانیمدت از استروئیدها : نازک شدن پوست، آتروفی و عوارض جانبی سیستمیک
• اثرگذاری موقتی مرطوبکنندهها: رفع علائم، نه درمان زمینهای
• مقاومت و عود بیماری: پس از قطع درمان
به همین دلیل، نیاز به درمانهای جایگزین و ایمنتر، محققان را به سمت استفاده از ترکیباتی مانند HOCl سوق داده است.
شواهد بالینی استفاده از HOCl در درماتیت آتوپیک
مطالعات متعددی نقش HOCl را در کاهش علائم اگزما بررسی کردهاند. برخی از مهمترین یافتهها:
| مطالعه | نوع مطالعه | نتایج کلیدی | منبع |
|---|---|---|---|
|
مطالعه بالینی 2018 در ایالات متحده |
کارآزمایی بالینی روی بیماران مبتلا به اگزما |
کاهش ۴۰٪ شدت خارش و التهاب پس از ۲ هفته مصرف اسپری HOCl |
[PubMed, 2018] |
|
مطالعه ژاپن ۲۰۲۰ |
کارآزمایی دو سو کور |
بهبود معنیدار سد پوستی و کاهش باکتری استافیلوکوک اورئوس در بیماران |
[Dermatology Research, 2020] |
|
مرور سیستماتیک ۲۰۲۱ |
مرور ۱۲ مقاله علمی |
HOCl بهطور مداوم التهاب، خارش و خشکی پوست را کاهش داده است |
[Journal of Dermatological Therapy, 2021] |
مکانیسمهای تأثیر HOCl در درماتیت آتوپیک
1. کاهش بار میکروبی پوست: بیماران مبتلا به اگزما اغلب دچار رشد بیشازحد باکتری Staphylococcus aureus میشوند. HOCl رشد این باکتری را مهار میکند.
2. مهار التهاب: با کاهش سیتوکینهای التهابی، شدت قرمزی و خارش کمتر میشود. (8)
3. ترمیم سد پوستی: بهبود یکپارچگی سد پوستی باعث کاهش نفوذ آلرژنها و عوامل محرک میشود.
4. رطوبترسانی غیرمستقیم: کاهش التهاب موجب نگهداشت بهتر آب در لایه اپیدرم میگردد.
توصیههای عملی در استفاده از HOCl برای بیماران اگزما
• فرم پیشنهادی: اسپری یا محلول موضعی با غلظت رقیق ( ۲۰-۱۰۰ ppm)
• دفعات مصرف: ۲ تا ۳ بار در روز روی نواحی ملتهب
• مزایا نسبت به استروئیدها: بدون خطر آتروفی پوستی و قابل استفاده طولانیمدت
• قابل ترکیب با: مرطوبکنندهها و درمانهای استاندارد
دیگر کاربردهای پوستی اسید هیپوکلروس (HOCl)
درمان آکنه و التهاب فولیکولها
آکنه یک بیماری التهابی شایع پوستی است که با انسداد فولیکولهای مو و تکثیر باکتری Cutibacterium acnes همراه است.
تحقیقات نشان دادهاند که استفاده موضعی از HOCl میتواند:
• تکثیر باکتریهای مولد آکنه را کاهش دهد
• التهاب فولیکولها را تسکین دهد
• قرمزی و تورم ناشی از آکنه را کاهش دهد
مطالعهای در سال ۲۰۲۱ گزارش کرد که استفاده از اسپری HOCl به مدت ۴ هفته باعث کاهش ۳۵٪ ضایعات التهابی آکنه شد.
بهبود زخمهای مزمن و سوختگیها
زخمهای مزمن (مانند زخم پای دیابتی یا زخم بستر) اغلب به دلیل عفونتهای مکرر و ضعف در ترمیم بافتی بهبود نمییابند. HOCl با ویژگیهای خود کمک میکند:
• ضدعفونی ملایم بدون آسیب به سلولهای سالم
• افزایش فعالیت فیبروبلاستها و سلولهای کراتینوسیت در ترمیم زخم
• کاهش بوی بد زخم ناشی از باکتریهای بیهوازی
همچنین در سوختگیهای سطحی و عمیق، اسپری HOCl باعث تسریع بهبود و کاهش درد شده است.
مراقبت از پوست حساس و تحریکپذیر
بسیاری از بیماران با پوست حساس، قادر به استفاده از ضدعفونیکنندهها و محصولات پوستی قوی مانند الکل یا کلرهگزیدین نیستند.
مزایای HOCl در این گروه شامل:
• سازگاری با pH طبیعی پوست (۵ تا ۶)
• عدم ایجاد سوزش یا خشکی شدید
• ایمنی در مصرف طولانیمدت
به همین دلیل، HOCl امروزه در محصولات بچهها، سالمندان و افراد با پوست بسیار حساس کاربرد زیادی یافته است.
| بیماری پوستی | مکانیسم اثر HOCI | نتایج گزارش شده | منابع |
|---|---|---|---|
|
درماتیت آتوپیک (اگزما) |
ضدالتهاب + ترمیم سد پوستی |
کاهش خارش و قرمزی تا ۴۰٪ |
[PubMed, 2018] |
|
آکنه |
ضدباکتری + ضدالتهاب |
کاهش ضایعات التهابی تا ۳۵٪ |
[J Cosmet Dermatol, 2021] |
|
زخم پای دیابتی |
ضدعفونی + تحریک ترمیم بافت |
تسریع بسته شدن زخم |
[Burns & Trauma, 2020] |
|
سوختگی ها |
کاهش بار میکروبی + تسریع اپیتلیالیزاسیون |
کاهش درد و ترمیم سریعتر |
[Burns, 2019] |
|
پوست حساس و تحریک پذیر |
سازگار با pH + تحریک حداقلی |
افزایش تحملپذیری |
[Clin Cosmet Dermatol, 2021] |
مقایسه اسید هیپوکلروس با ضدعفونیکنندههای رایج
در درماتولوژی، انتخاب ضدعفونیکننده باید بر اساس اثربخشی، ایمنی و تحملپذیری پوستی صورت گیرد. بسیاری از ضدعفونیکنندههای رایج، گرچه قدرت بالایی در از بین بردن میکروبها دارند، اما ممکن است موجب خشکی، تحریک یا حتی آسیب به سلولهای پوست شوند. در ادامه، هیپوکلروس اسید با برخی از پرکاربردترین ضدعفونیکنندهها مقایسه میشود.
HOCI در برابر کلرهگزیدین
کلرهگزیدین یکی از پرمصرفترین ضدعفونیکنندههای بیمارستانی است.
• مزایا: اثربخشی بالا علیه باکتریها و قارچها
• معایب: خشکی پوست، احتمال حساسیت تماسی، تغییر رنگ دندان در استفاده خوراکی
در مقابل، HOCI :
ملایمتر بوده و تحریک کمتری ایجاد میکند
• در برابر استافیلوکوک اورئوس (عامل شایع عفونتهای پوستی) اثربخشی مشابه یا بیشتر دارد
• قابل استفاده برای کودکان و پوست حساس است
HOCI در برابر الکلهای طبی
الکل (اتانول یا ایزوپروپانول) بهطور گسترده برای ضدعفونی دستها و ابزار پزشکی استفاده میشود.
• مزایا: اثر سریع و قوی علیه ویروسها و باکتریها
• معایب: خشکی شدید پوست، سوزش و تحریک در پوست حساس، عدم اثر طولانیمدت
HOCl در مقایسه با الکل:
• اثر ضدباکتری و ضدویروس مشابه دارد
• بدون ایجاد خشکی شدید قابل استفاده طولانی است
• برای ضدعفونی پوست بیماران اگزما یا آکنه توصیه میشود
HOCI در برابر پراکسید هیدروژن
پراکسید هیدروژن (H₂O₂) اغلب بهعنوان پاککننده زخم استفاده میشود.
• مزایا: قدرت بالای اکسیدکنندگی و از بین بردن میکروبها
• معایب: سوزش شدید، تخریب سلولهای سالم و تأخیر در ترمیم زخم
برتری HOCl نسبت به H₂O₂:
• ضدعفونی مؤثر بدون آسیب به سلولهای سالم
• تسریع روند اپیتلیالیزاسیون (ترمیم اپیدرم)
• قابل استفاده در زخمهای مزمن و سوختگیها
| ماده ضدعفونی کننده | اثر ضد باکتری | تحریک پوستی | ایمنی مصرف طولانی مدت | کاربرد در پوست حساس |
|---|---|---|---|---|
|
کلرهگزیدین |
بسیار بالا |
متوسط تا زیاد |
محدود (تحریک کننده) |
محدود |
|
الکلهای طبی |
بسیار بالا |
زیاد |
ضعیف |
توصیه نمیشود |
|
پراکسید هیدروژن |
زیاد |
بالا |
ضعیف |
توصیه نمیشود |
|
هیپوکلروس اسید (HOCI) |
بالا |
بسیار کم |
ایمن |
مناسب |
روشهای مصرف و شکلهای دارویی موجود
اسید هیپوکلروس (HOCl) به دلیل پایداری نسبتاً پایین، نیاز به فرمولاسیونهای ویژه دارد تا در محصولات پوستی قابل استفاده باشد. امروزه با کمک فناوریهای نوین، انواع مختلفی از فرآوردههای پوستی حاوی HOCl تولید شدهاند.
اسپری و محلولهای موضعی
• کاربرد: شایعترین فرم مصرف HOCl برای پوست.
• ویژگیها: سبک، سریعالجذب، بدون ایجاد چسبندگی روی پوست.
• موارد استفاده:
کنترل التهاب و خارش در درماتیت آتوپیک
ضدعفونی زخمهای مزمن و سوختگیها
مراقبت روزانه پوست حساس
مطالعهای در سال ۲۰۱۹ نشان داد بیماران اگزما که از اسپری HOCl استفاده کردند، طی ۲ هفته کاهش قابل توجهی در خارش و قرمزی داشتند.
کرمهای پوستی
• کاربرد: مناسب برای نواحی خشکتر و پوستهپوستهشده.
• ویژگیها: رطوبترسانی بیشتر و ماندگاری طولانیتر نسبت به اسپری.
• موارد استفاده:
درمان آکنههای التهابی
ترمیم پوست خشک و ترکخورده
استفاده شبانه برای بهبود سد پوستی
کرمهای ترکیبی HOCl با مرطوبکنندهها، اثر همافزایی نشان دادهاند.
محصولات ترکیبی نوین
ترکیب HOCl با سایر مواد فعال در حال توسعه است، از جمله:
• HOCl + اسید هیالورونیک: افزایش رطوبت و تسریع ترمیم سد پوستی.
• HOCl + نقره کلوئیدی: تقویت خاصیت ضدعفونی و جلوگیری از عفونت زخم.
• HOCl + ویتامین E : کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب.
این ترکیبات در بازار جهانی به شکل سرم، لوسیون و پدهای پوستی عرضه میشوند و توجه زیادی در زمینه مراقبتهای کلینیکی و خانگی به خود جلب کردهاند.
| فرم دارویی | جذب پوستی | کاربرد اصلی | مزایا | محدودیتها |
|---|---|---|---|---|
|
اسپری موضعی |
سریع |
ضدعفونی و کاهش التهاب فوری |
سبک، بدون چربی |
دوام کوتاهتر |
|
کرم پوستی |
متوسط |
رطوبترسانی و ترمیم سد پوستی |
مناسب پوست خشک |
نیاز به جذب بیشتر |
|
ژل پوستی |
متوسط تا سریع |
درمان آکنه و التهاب |
اثر خنککننده، غیرچرب |
اثر خنککننده، غیرچرب |
|
اثر خنککننده، غیرچرب |
متنوع |
متنوع |
همافزایی مواد فعال |
قیمت بالاتر |
ایمنی و عوارض احتمالی اسید هیپوکلروس (HOCl)
موارد منع مصرف
یکی از دلایل اصلی محبوبیت HOCl در درماتولوژی، پروفایل ایمنی بسیار مناسب آن است. برخلاف بسیاری از ضدعفونیکنندههای شیمیایی، HOCl بهطور طبیعی توسط بدن (سلولهای نوتروفیل) تولید میشود و همین موضوع باعث شده تحملپذیری بالایی در بیماران داشته باشد.
عوارض جانبی گزارششده
• سوزش یا خارش خفیف گذرا در ۲–۳٪ بیماران (اغلب خودبهخود رفع میشود).
• خشکی پوست در مصرف طولانیمدت اسپری بدون مرطوبکننده همراه.
• تحریک موضعی نادر در پوستهای بسیار حساس.
در مقایسه با عوارض داروهایی مانند استروئیدهای موضعی (آتروفی، نازکی پوست) یا کلرهگزیدین (درماتیت تماسی)، HOCl بسیار ایمنتر است.
توصیههای سازمانهای بینالمللی
• FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا): استفاده موضعی HOCl را بهعنوان یک محلول ایمن برای پوست و زخمهای سطحی تأیید کرده است.
• American Academy of Dermatology: HOCl را یک گزینه مناسب برای بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک و پوست حساس معرفی میکند.
• European Wound Management Association: توصیه به کاربرد HOCl در مراقبتهای زخم بهعنوان مکمل درمان.
| درمان | عوارض شایع | امکان مصرف طولانی مدت | مناسب برای پوست حساس |
|---|---|---|---|
|
کورتیکواستروئید موضعی |
آتروفی، نازکی پوست |
محدود |
خیر |
|
کرم پوستی |
متوسط |
رطوبترسانی و ترمیم سد پوستی |
خیر |
|
کلرهگزیدین |
درماتیت تماسی، خشکی |
محدود |
خیر |
|
الکلهای طبی |
خشکی، سوزش |
محدود |
خیر |
|
HOCl |
سوزش خفیف گذرا(نادر) |
بله |
بله |
تحقیقات علمی و شواهد بالینی درباره HOCl
در دهه گذشته، تعداد مقالات علمی درباره کاربرد هیپوکلروس اسید (HOCl) در پوستپزشکی رشد چشمگیری داشته است. بخش زیادی از این مطالعات بر روی درماتیت آتوپیک، آکنه و ترمیم زخم متمرکز بودهاند. مرور شواهد علمی نشان میدهد که HOCl علاوه بر اثر ضدعفونیکننده، دارای کارکردهای ضدالتهابی و ترمیمی نیز هست.
نتایج کارآزماییهای بالینی
• کارآزمایی تصادفی دوسوکور (۲۰۱۸ – آمریکا): بیماران مبتلا به اگزما با مصرف اسپری HOCl به مدت ۲ هفته، کاهش ۴۰٪ شدت خارش و قرمزی را تجربه کردند.
• کارآزمایی بالینی (۲۰۲۰ – ژاپن): استفاده موضعی HOCl باعث کاهش بار میکروبی استافیلوکوک اورئوس و بهبود سد پوستی در بیماران درماتیت آتوپیک شد.
• کارآزمایی بالینی (۲۰۲۱ – کره جنوبی): در بیماران مبتلا به آکنه متوسط، استفاده از HOCl به مدت ۴ هفته منجر به کاهش ۳۵٪ ضایعات التهابی شد.
مرور مقالات و متاآنالیزها
1. مرور سیستماتیک(2021): بررسی ۱۲ مطالعه نشان داد که HOCl در تمام موارد، کاهش معنیدار التهاب، خارش و خشکی پوست را به همراه داشته است.
2. متاآنالیز(2022): تحلیل دادهها از ۸ کارآزمایی بالینی نشان داد HOCl نسبت به داروهای موضعی سنتی، تحملپذیری بالاتر و عوارض کمتر دارد.
چشمانداز آینده در پوستپزشکی
پژوهشهای جاری به سمت موارد زیر در حال پیشرفت هستند:
• فرمولاسیون پایدارتر HOCl برای مصرف طولانیمدت
• ترکیبات ترکیبی (HOCl + هیالورونیک اسید + آنتیاکسیدانها )
• استفاده از HOCl در میکرونیدلینگ و لیزر درمانی بهعنوان درمان کمکی
• توسعه محصولات اختصاصی برای نوزادان و بیماران با پوست فوق حساس
| سال | کشور | جمعیت مطالعه | بیماری | نتیجه اصلی |
|---|---|---|---|---|
|
2018 |
آمریکا |
آمریکا |
درماتیت آتوپیک |
کاهش 40% خارش و التهاب |
|
2020 |
ژاپن |
45 بیمار |
درماتیت آتوپیک |
بهبود سد پوستی و کاهش باکتریها |
|
2021 |
کره جنوبی |
50 بیمار |
آکنه متوسط |
کاهش 35% ضایعات التهابی |
|
2021 |
اروپا |
مرور 12 مقاله |
چند بیماری پوستی |
کاهش پایدار التهاب و خشکی |
|
2022 |
بین المللی |
متا آنالیز 8 مطالعه |
چند بیماری پوستی |
اثربخشی بالا + ایمنی بیشتر |
راهنمای کاربرد عملی برای بیماران و پزشکان
راهنمای کاربرد عملی برای بیماران و پزشکان
• درماتیت آتوپیک (اگزما): اسپری HOCl( ۲۰–۱۰۰ ppm) 2 تا ۳ بار در روز روی نواحی ملتهب.
• آکنه: اسپری یا ژل HOCl یک تا دو بار در روز روی ضایعات.
• زخمهای مزمن و سوختگیها: شستوشوی زخم با محلول HOCl پیش از پانسمان، روزانه ۱ تا ۲ بار.
نکات کلیدی در استفاده ایمن
• از تماس با چشم و دهان پرهیز شود مگر در محصولات تخصصی طراحیشده.
• بهتر است بعد از اسپری HOCl، از یک مرطوبکننده مناسب برای جلوگیری از خشکی استفاده شود.
• در صورت بروز تحریک پوستی نادر، مصرف متوقف و با پزشک مشورت شود.
ترکیب با سایر درمانها
• با مرطوبکنندهها: اثر همافزایی در ترمیم سد پوستی.
• با استروئیدهای موضعی: کاهش نیاز به دوز بالای استروئید.
• با درمانهای مدرن (لیزر، میکرونیدلینگ): بهبود روند ترمیم و کاهش خطر عفونت.
جمعبندی و نتیجهگیری
اسید هیپوکلروس (HOCl) بهعنوان یک ترکیب طبیعی و ایمن، توانسته جایگاه ویژهای در درمانهای نوین درماتولوژی پیدا کند.
• در درماتیت آتوپیک باعث کاهش التهاب و خارش، ترمیم سد پوستی و کاهش بار میکروبی میشود.
• در آکنه نقش ضدباکتری و ضدالتهابی مؤثر دارد.
• در زخمها و سوختگیها، روند ترمیم بافتی را تسریع میکند.
• نسبت به ضدعفونیکنندههای سنتی مانند کلرهگزیدین و الکل، ملایمتر، ایمنتر و سازگارتر با پوست است.
پژوهشهای بالینی و تأییدیههای سازمانهای بینالمللی، آینده HOCl را بهعنوان یکی از ستونهای اصلی مراقبت و درمان بیماریهای پوستی تضمین کردهاند.
پرسشهای متداول
بله، مطالعات نشان دادهاند که HOCl حتی در نوزادان مبتلا به اگزما نیز قابل استفاده است.
خیر، برخلاف استروئیدها، مصرف مداوم HOCl عارضه جدی ایجاد نمیکند.
خیر، ولی میتواند درمان کمکی مؤثر باشد و نیاز به داروهای قویتر را کاهش دهد.
بله، بهویژه وقتی همراه با روتین استاندارد درمانی استفاده شود.
HOCl خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی ویژهای دارد که آب نمک معمولی فاقد آن است.
