هیپوکلروس اسید؛ راهی نوین برای سلامت دهان و دندان
مقدمه
امروزه توجه به بهداشت فردی، به‌ویژه بهداشت دهان و دندان، به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. عوامل مختلفی از جمله افزایش سطح آگاهی عمومی، گسترش آموزش‌های مرتبط با بهداشت دهان، رشد هزینه‌های درمانی دندانپزشکی و تنوع محصولات بهداشتی و مراقبتی تأثیر بسزایی در این روند داشته‌اند. این رشد نه تنها به بهبود سلامت دهان و دندان منجر شده، بلکه به پیشگیری از بیماری‌های جدی دهان و لثه نیز کمک کرده است. به همین دلیل، انتخاب محصولات مناسب و رعایت منظم اصول بهداشتی، بیش از پیش در حفظ سلامت کلی بدن اهمیت دارد. برای جلوگیری از بروز بیماری‌های دهان و دندان باید به مراقبت کامل و روزانه توجه ویژه داشت؛ چرا که این بیماری‌ها نه تنها می‌توانند باعث بوی بد دهان شوند، بلکه در موارد شدیدتر ممکن است به از دست دادن دندان‌ها نیز منجر شوند. از میان بیماری‌های دهان و دندان، پوسیدگی دندان و بیماری‌های پریودنتال شایع‌تر هستند و در بیش از 75 درصد بزرگسالان گزارش شده‌اند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این بیماری‌ها می‌پردازیم.
فهرست مطالب
پوسیدگی دندان (Dental Caries) :
پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دهان است و ناشی از تخریب مینای دندان توسط اسید تولید شده از باکتری‌ها در حضور قند است. عدم رعایت بهداشت دهان، مصرف بیش از حد مواد قندی و عدم استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید می‌تواند این بیماری را تشدید کند. به مرور زمان، این پوسیدگی می‌تواند به عصب دندان رسیده و باعث درد شدید و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر مانند عصب‌کشی یا حتی کشیدن دندان شود و یکی از شاخص‌ترین ارگانیسم‌های ایجاد کننده آن باکتری‌ای به نام استرپتوکوکوس موتانس (Streptococcus mutans) می‌باشد .
بیماری‌های پریودنتال (Periodontal Diseases) :
این دسته از بیماری‌ها شامل التهاب لثه و بافت‌های نگهدارنده دندان است. عدم توجه به بهداشت لثه‌ها می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری مانند تحلیل استخوان فک و در نهایت از دست دادن دندان‌ها شود. بیماری‌های پریودنتال معمولاً در اثر تشکیل پلاک‌های باکتریایی و جرم بر روی دندان‌ها و در لثه‌ها ایجاد می‌شوند. تحقیقات نشان داده است که این بیماری‌ها علاوه بر اثرات موضعی، می‌توانند با بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت و بیماری‌های قلبی نیز مرتبط باشند. ارگانیسم‌های ایجاد کننده التهاب پریودنتال باکتری‌های بی هوازی مانند فیلامنتوس (Filamentous) و اسپیروکتاس(Spirochetas) هستند .
پیشگیری و درمان بیماری‌های دهان و دندان
برای پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان و بیماری‌های پریودنتال، کاهش تعداد باکتری‌ها و جلوگیری از تشکیل کلونی‌های باکتریایی بسیار ضروری است. روش‌های مکانیکی مانند مسواک زدن و شستشوی دهان از جمله ابزارهای اصلی در کنترل پلاک هستند، اما استفاده نادرست از آنها می‌تواند به بافت دهان و دندان آسیب جبران‌ناپذیری وارد کند. همچنین، به دلیل دشواری در دسترسی به نواحی غیرقابل‌دسترس دهان، این روش‌ها به تنهایی کافی نیستند.
یکی از روش‌های مؤثر دیگر در کنترل پلاک، استفاده از روش‌های شیمیایی است. در میان این روش‌ها، دهانشویه‌ها به دلیل سهولت استفاده، دسترسی بدون نسخه و حمل آسان، محبوبیت بسیاری پیدا کرده‌اند. ترکیباتی مانند فلوراید و زایلیتول که در دهانشویه‌ها وجود دارند، به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کنند. فلوراید با تقویت مینای دندان و افزایش مقاومت آن در برابر حملات اسیدی، خطر پوسیدگی را کاهش می‌دهد. همچنین، زایلیتول به عنوان یک شیرین‌کننده طبیعی، با کاهش باکتری‌های مولد پوسیدگی و مهار رشد آنها، نقش مهمی در بهداشت دهان ایفا می‌کند.
استفاده از دهانشویه‌های خوراکی برای افرادی که به دلایل مختلفی از جمله استفاده از سیم ارتودنسی، معلولیت‌های جسمی، محدودیت‌های حرکتی، یا سن بالا، توانایی کامل در رعایت بهداشت دهان را ندارند، توصیه می‌شود. اثربخشی دهانشویه‌ها در حذف پلاک دندانی و پیشگیری از تشکیل آن به صورت بالینی ثابت شده است. تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از دهانشویه نه تنها در بهبود نتایج درمان پریودنتال مؤثر است، بلکه در مراقبت‌های پس از درمان نیز نقش حمایتی دارد.
علاوه بر این، دهانشویه‌ها به‌عنوان یک راه‌حل تسکین‌دهنده برای افرادی که از خشکی دهان (زروستومیا) رنج می‌برند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. خشکی دهان که اغلب در اثر داروها، بیماری‌ها یا سن بالا ایجاد می‌شود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی دهان و دندان شود. استفاده منظم از دهانشویه‌های مرطوب‌کننده می‌تواند به تسکین این مشکل کمک کند و از آسیب‌های بیشتر به دهان جلوگیری کند.
راهکارهای موجود؛ مزایا و محدودیت ها
اگرچه دهانشویه به عنوان یک ابزار کمکی در بهداشت دهان و دندان مفید است و به مراقبت‌های کلی کمک می‌کند، اما یک ضرورت مطلق در روتین روزانه محسوب نمی‌شود و دارای محدودیت های است. دو نگرانی اصلی در استفاده از دهانشویه‌ها شامل طعم ناخوشایند و ایجاد لکه روی دندان‌ها است.
دهانشویه‌های حاوی الکل:
یکی از مسائل مطرح در استفاده از دهانشویه‌ها، حضور الکل در ترکیب آنها است. بسیاری از دهانشویه‌ها حاوی الکل هستند که به عنوان یک ماده ضدعفونی‌کننده عمل می‌کند. با این حال، استفاده مکرر از دهانشویه‌های الکلی ممکن است منجر به خشکی دهان شود. این پدیده به دلیل تبخیر الکل رخ می‌دهد که رطوبت طبیعی دهان را کاهش می‌دهد و در نتیجه شرایطی را فراهم می‌کند که باکتری‌ها به‌راحتی در محیط خشک‌تر تکثیر شوند. این می‌تواند باعث بدتر شدن بوی بد دهان (هالیتوزیس) به مرور زمان شود.
عوارض الکل در دهانشویه‌ها:
علاوه بر تأثیرات ذکر شده، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده مداوم از دهانشویه‌های حاوی الکل می‌تواند به ایجاد مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، آسیب به بافت حلق و تحریک حنجره منجر شود. در سال‌های اخیر، نگرانی‌هایی درباره ارتباط احتمالی بین مصرف دهانشویه‌های الکلی و افزایش خطر سرطان دهان مطرح شده است. هرچند شواهد علمی درباره این موضوع هنوز محدود و قابل‌بحث است، یک آنالیز چندجانبه اخیر نشان داده که رابطه معناداری بین استفاده از دهانشویه‌های الکلی و سرطان دهان وجود ندارد. با این حال، برخی کارشناسان همچنان استفاده از دهانشویه‌های بدون الکل را به عنوان جایگزین ایمن‌تر توصیه می‌کنند.
کلرهگزیدین (Chlorhexidine یا CHX):
کلرهگزیدین به عنوان یکی از مؤثرترین ترکیبات در کنترل پلاک دندانی شناخته شده است. این ماده به دلیل قابلیت جذب بالا، به‌طور گسترده برای مهار پلاک دندانی و کاهش التهاب لثه استفاده می‌شود. CHX یک ترکیب بیسگوانید است که توسط هیدروکسی‌آپاتیت موجود در سطح دندان و موسین بزاق جذب می‌شود و به آرامی آزاد می‌گردد، که این آزادسازی تدریجی باعث می‌شود این ترکیب به حالت فعال تبدیل شود و اثربخشی طولانی‌مدتی داشته باشد. کلرهگزیدین به‌طور انتخابی با مهار باکتری استرپتوکوکوس موتانس (S. mutans) که یکی از عوامل اصلی ایجاد جرم و پلاک دندانی است، به کاهش رشد باکتری‌ها و پلاک کمک می‌کند.
با این حال، استفاده از کلرهگزیدین همراه با چالش‌هایی است. این ماده طعم و بوی قوی دارد که ممکن است برای برخی افراد ناخوشایند باشد. علاوه بر این، مصرف طولانی‌مدت کلرهگزیدین می‌تواند منجر به عوارض جانبی متعددی مانند رنگ‌پذیری دندان‌ها و پروتزها، التهاب و خشکی مخاط دهان، و سوزش در دهان شود. همچنین، استفاده مکرر از کلرهگزیدین ممکن است تعادل فلور باکتریایی طبیعی دهان را برهم زند و در موارد شدید، به مسمومیت منجر شود. یکی دیگر از محدودیت‌های کلرهگزیدین این است که در صورت استفاده همزمان با برخی از داروهای خوراکی، اثربخشی آن کاهش می‌یابد.
با توجه به عوارض جانبی و محدودیت‌های استفاده از کلرهگزیدین، پیدا کردن جایگزین مناسب که دارای اثربخشی بالا، عوارض جانبی کمتر و امکان استفاده مداوم باشد از اهمیت به سزایی برخوردار است.یکی از مهمترین این ترکیبات که دارای اثربخشی ضدباکتریایی وسیع الطیف است و منجر به مشکلاتی مانند رنگ‌پذیری دندان‌ها و سوزش مخاط دهان نمی شود، ترکیب هیپوکلروس اسید است.
درباره هیپوکلروس اسید
هیپوکلروس اسید (HOCl) یک محلول ضدباکتریایی غیرآنتی‌بیوتیکی است که به‌طور طبیعی در بدن تمامی پستانداران تولید می‌شود و در برابر طیف وسیعی از میکروارگانیسم‌ها مؤثر است. گلبول‌های سفید خون، به‌ویژه نوتروفیل‌ها، ائوزینوفیل‌ها، فاگوسیت‌های تک‌هسته‌ای و لنفوسیت‌های B، در پاسخ به آسیب‌ها و عفونت‌ها هیپوکلروس اسید تولید می‌کنند. این ماده به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای دفاعی بدن در برابر پاتوژن‌ها عمل می‌کند.
مکانیسم اثر هیپوکلروس اسید (HOCl):
هیپوکلروس اسید یکی از عوامل ضدعفونی‌کننده و ضد میکروبی طبیعی است که بدن انسان نیز به‌طور طبیعی آن را به عنوان بخشی از پاسخ ایمنی تولید می‌کند. این ماده از طریق چندین مکانیسم مختلف به نابودی میکروارگانیسم‌ها می‌پردازد:
1.تخریب غشاء سلولی میکروارگانیسم‌ها:
هیپوکلروس اسید به طور انتخابی به لایه چربی غیراشباع موجود در غشاء سلولی میکروارگانیسم‌ها، مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها، متصل می‌شود. این اتصال باعث تغییر در ساختار غشاء و در نهایت از بین رفتن یکپارچگی غشاء می‌شود. به این ترتیب، محتویات سلول از غشاء خارج شده و میکروارگانیسم نابود می‌شود .
2.خواص اکسیدکنندگی قوی:
هیپوکلروس اسید یک عامل اکسیدکننده قوی است که با تخریب ساختار پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک DNA) و (RNA در باکتری‌ها و ویروس‌ها، آنها را غیرفعال می‌کند. در pH بین 3 تا 6، این ماده بیشترین اثر ضد میکروبی را دارد. در این بازه pH، هیپوکلروس اسید به سرعت به +H و -OCl تجزیه می‌شود و این یون‌ها به طور مستقیم به تخریب پروتئین‌ها و غشاء سلولی می‌پردازند .
3.اثر ضد ویروسی:
هیپوکلروس اسید دارای خاصیت ویروس‌کشی قوی است. با ایجاد کلرامین‌ها (ترکیبات حاوی نیتروژن و کلر) و رادیکال‌های نیتروژنی، این ماده به شکستن DNA و RNA ویروس‌ها کمک می‌کند. این مکانیسم باعث آسیب به ساختار ژنتیکی ویروس‌ها و در نهایت غیرفعال‌سازی آنها می‌شود. ویروس‌های با ساختار DNA تک‌رشته‌ای و دو‌رشته‌ای، هر دو تحت تأثیر این مکانیسم قرار می‌گیرند و توانایی تکثیر و عفونت‌زایی خود را از دست می‌دهند.
4.فعال‌سازی سیستم ایمنی و ترمیم بافت:
علاوه بر خاصیت ضد میکروبی، هیپوکلروس اسید به عنوان یک ماده کموتاکتیک عمل می‌کند؛ یعنی می‌تواند سلول‌های ایمنی مانند نوتروفیل‌ها را به محل عفونت هدایت کند. این ویژگی نه تنها باعث افزایش سرعت کنترل عفونت می‌شود، بلکه به فعال‌سازی سیستم دفاعی بدن نیز کمک می‌کند. از طرف دیگر، با کاهش بار میکروبی و کاهش التهاب، هیپوکلروس اسید فرآیند ترمیم سریع‌تر بافت‌ها را تسهیل می‌کند.
پارامترهایی که به کارایی هیپوکلروس اسید به عنوان یک ضد عفونی کننده کمک می کند شامل مدت زمان تماس، غلظت و روش استفاده می باشد.
هیپوکلروس اسید در برابر پلاک دندانی چگونه عمل می‌کند؟
بیوفیلم ساختاری پیچیده و سازمان‌یافته از میکروارگانیسم‌ها است که به‌صورت یک لایه محافظ عمل می‌کند و از باکتری‌های زیرین در برابر عوامل محیطی و سیستم ایمنی محافظت می‌کند. بیوفیلم‌ها به میکروب‌ها اجازه می‌دهند تا در یک ناحیه تجمع یافته و به راحتی تکثیر شوند. این ساختار محافظ باعث می‌شود که میکروب‌ها در برابر بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها و مواد ضدعفونی‌کننده مقاوم‌تر شوند و یکی از دلایل اصلی مقاومت میکروبی در محیط‌های درمانی و صنعتی محسوب می‌شوند.
هیپوکلروس اسید (HOCl) به دلیل خواص منحصر به‌فرد خود، فعالیت آنتی‌بیوفیلمی قوی‌ای دارد. این ماده قادر است به طور مؤثر به داخل بیوفیلم نفوذ کند و میکروارگانیسم‌های محصور در این ساختار محافظ را از بین ببرد. یکی از ویژگی‌های متمایز HOCl نسبت به سایر مواد ضدعفونی‌کننده، قدرت نفوذ بالای آن به لایه‌های عمیق‌تر بیوفیلم است، جایی که اغلب باکتری‌های مقاوم و پرخطر تجمع یافته‌اند.
اثر HOCl بر افزایش ماندگاری محصولات غذایی
تائیدیه‌‌ها: در سال 1999 سازمان غذا و داروی ایالات متحده مجوز استفاده از هیپوکلروس اسید را برای شستشوی محصولات کشاورزی و دریایی صادر کرد. در سال 2002 وزارت بهداشت، کار و رفاه ژاپن محلول آبی اسیدی حاوی HOCl را به عنوان یک افزودنی غذایی تائید نمود. در نوامبر 2007 نیز به عنوان یک ضد عفونی کننده ایمن و افزودنی غذایی توسط وزارت غذا و داروی کره جنوبی تایید شد. بنابراین از هیپوکلروس اسید به عنوان یک ضد عفونی کننده سازگار با محیط زیست در زمینه های مختلف استفاده شده است .
در صورتی که HOCl به عنوان دهانشویه استفاده شود، احتمال بلعیدن بخشی از آن وجود دارد. در مطالعه ای اثرات سیستمیک و گوارشی HOCl هنگام مصرف به‌عنوان دهانشویه بررسی شده است، در این مطالعه، به هفده موش دسترسی آزاد به آب حاوی HOCl داده شد. نتایج نشان داد که هیچ یافته غیرطبیعی در ارزیابی‌های حفره دهانی، آزمایش‌های بافت‌شناسی، یا اندازه‌گیری زبری مینای دندان مشاهده نشد و HOCl هیچ اثر سیستمیکی ایجاد نکرد.
همچنین HOCl باعث تحریک غشاهای مخاطی دهان نمی‌شود و رنگدانه یا تغییر رنگی روی دندان یا ترمیم‌های دندانی به جا نمی‌گذارد. به این ترتیب، نگرانی‌هایی که معمولاً در مورد برخی دهانشویه‌های دیگر وجود دارد، در مورد HOCl مشاهده نمی‌شود.
پژوهش‌های آزمایشگاهی نشان داده‌اند که استفاده از دهانشویه حاوی هیپوکلروس اسید با غلظت 250 تا 500 ppm یا کمتر، تأثیرات ضد میکروبی مناسبی در کاهش باکتری‌های بیماری‌زای دهانی بدون ایجاد عوارض جانبی دارد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که HOCl به عنوان دهانشویه می‌تواند یک گزینه مؤثر و ایمن برای بهداشت دهان و دندان باشد.
ماندگاری هیپوکلروس اسید
در مطالعه‌ای که توسط Rossi-Fedele و همکاران انجام شد، پایداری HOCl سنتز شده در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش نشان داد که پایداری HOCl تحت تأثیر عواملی همچون قرار گرفتن در معرض نور خورشید، اشعه ماوراء بنفش (UV)، هوا و افزایش دما (بیش از 25 درجه سانتی‌گراد) کاهش می‌یابد. بنابراین، برای حفظ ماندگاری HOCl باید این محلول در مکان‌های خنک و تاریک نگهداری شود و مواجهه با هوا به حداقل برسد، زیرا قرار گرفتن در معرض این عوامل باعث تجزیه سریع آن می‌شود.
اثرات هیپوکلروس اسید بر باکتری های دهان و دندان
در یکی از مقالات منتشر شده در سال 2016، محلول هیپوکلروس اسید با اسیدیته ضعیف برای تمامی سویه‌های آزمایش‌شده فعالیت باکتری‌کشی 99.99 درصدی را نشان داد. این مطالعه اثبات کرد که هر دو نوع باکتری گرم مثبت و گرم منفی، که بر اساس ضخامت دیواره سلولی از هم متمایز می‌شوند، به یک اندازه نسبت به کلر آزاد موجود در HOCl حساس هستند. این حساسیت بالا به کلر آزاد، هیپوکلروس اسید را به یک ماده ضدعفونی‌کننده مؤثر برای مقابله با طیف وسیعی از باکتری‌های مضر تبدیل می‌کند.
در جدول زیر، نتایج ریشه‌کنی سریع و کامل برخی از رایج‌ترین باکتری‌های مولد بیماری‌های دندانی آورده شده است:
| سویه باکتری | دسته بندی براساس متد رنگ‌آمیزی گرم | درصد عملکرد باکتری کشی | ||
|---|---|---|---|---|
|
پورفیروموناس ژینژیوالیس |
منفی |
۹۹/۹۹۹ |
||
|
پرووتلا اینترمدیا |
منفی |
۹۹/۹۹۹ |
||
|
پرووتلا نایجرسنس |
منفی |
۹۹/۹۹۹۹ |
||
|
فوزوباکتریوم نوکلئاتوم |
منفی |
۹۹/۹۹۹۹ |
||
|
استرپتوکوکوس موتانس |
مثبت |
۹۹/۹۹۹۹ |
||
|
استرپتوکوکوس سوبرینوس |
مثبت |
۹۹/۹۹۹ |
||
|
استرپتوکوکوس گوردونی |
مثبت |
۹۹/۹۹ |
||
|
استرپتوکوکوس اورالیس |
مثبت |
۹۹/۹۹۹۹۹ |
||
|
استرپتوکوکوس سالیواریوس |
مثبت |
۹۹/۹۹۹۹ |
||
در مطالعه ای که در سال 2023 منتشر شد، اثرات ضدباکتریایی دهانشویه هیپوکلروس اسید (HOCl) با غلظت ppm 100 بر باکتری‌های بزاقی، از جمله استافیلوکوکوس اورئوس (S. aureus)، در بیماران مبتلا به بیماری‌های پریودنتال (ژنژیویت و پریودنتیت) بررسی شد.
در این مطالعه، بیماران به دو گروه تقسیم شدند:
- گروهی که تنها از دهانشویه حاوی هیپوکلروس اسید استفاده کردند.
- گروهی که از دهانشویه همراه با نخ دندان استفاده کردند.
برای مقایسه اثربخشی این عوامل، گروهی از افراد سالم به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شد. نمونه‌های بزاق این افراد قبل و بعد از استفاده از دهانشویه و نخ دندان جمع‌آوری شد.
نتایج آزمایش نشان داد که تعداد کل باکتری‌های بزاقی به طور قابل توجهی تغییر کرد:
- در گروه بیمارانی که تنها از دهانشویه استفاده کردند، کاهش 62.4٪ در تعداد باکتری‌ها مشاهده شد.
- در گروه بیمارانی که دهانشویه را همراه با نخ دندان استفاده کردند، کاهش 77.4٪ در تعداد باکتری‌ها مشاهده شد.
این مطالعه نشان می‌دهد که دهانشویه هیپوکلروس اسید با غلظت ppm 100 به طور مؤثر می‌تواند تعداد کل باکتری‌های بزاقی و به‌ویژه فراوانی استافیلوکوکوس اورئوس را در بیماران مبتلا به بیماری‌های پریودنتال کاهش دهد. محققان پیشنهاد کردند که دهانشویه HOCl می‌تواند به عنوان یک گزینه مناسب برای کنترل تعداد کل باکتری‌های بزاقی، به‌ویژه در بیماران مبتلا به پریودنتال، مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، استفاده از نخ دندان به افزایش کارایی دهانشویه HOCl کمک می‌کند.
مقایسه عملکرد دهانشویه حاوی هیپوکلروس اسید با کلرهگزیدین:
در سال 2015، پژوهشی برای بررسی اثرات شستشو با هیپوکلروس اسید و کلرهگزیدین بر روی زنده‌مانی انواع باکتری‌ها از جمله S. mutans، A. israelii، P. gingivalis، A. actinomycetemcomitans، E. corrodens، C. rectus، K. oxytoca، K. pneumoniae و E. cloacae انجام شد.
نتایج این مطالعه نشان داد:
- کلرهگزیدین در کاهش زنده‌مانی باکتری‌های S. mutans، A. israelii، E. corrodens و E. cloacae، اثربخشی بیشتری دارد.
- هیپوکلروس اسید در کاهش زنده‌مانی باکتری‌های P. gingivalis، A. actinomycetemcomitans، C. rectus و K. oxytoca، موثرتر بود.
- در مورد باکتری K. pneumoniae، هر دو ترکیب، اثرات مشابهی داشتند.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که هیپوکلروس اسید به طور کلی، به میزان بیشتری موجب مرگ باکتری‌ها، به ویژه باکتری‌های مؤثر در بیماری‌های پریودنتال می‌شود. این نتیجه تأکید می‌کند که هیپوکلروس اسید می‌تواند به عنوان یک عامل مؤثر در پیشگیری از تشکیل پلاک و مدیریت بیماری‌های پریودنتال مورد استفاده قرار گیرد.
پژوهش دیگری که در سال 2018 در کره جنوبی انجام شد، به بررسی اثرات شستشو با سه نوع دهانشویه پرداخت: 5 بیمار از دهانشویه کلرهگزیدین با غلظت 0.005%، 5 بیمار از هیپوکلروس اسید با قدرت اسیدی ضعیف و 5 بیمار از محلول نمکی استفاده کردند.
بیماران 15 میلی‌لیتر از هر یک از دهانشویه‌ها را به مدت 1 دقیقه غرغره کردند و سپس بزاق را به مدت 1 دقیقه خارج نمودند تا محلول باقیمانده پاک شود. پس از این فرآیند، ارزیابی‌هایی از جمله هالیتوزیس (بوی بد دهان)، شاخص پلاک دندانی O’Leary، فعالیت پوسیدگی دندان، گونه‌های باکتریایی و تحرک باکتری‌ها انجام شد.بر اساس مقایسه شاخص O’Leary برای میزان پلاک دندانی، تصویر X1 مربوط به محلول نمکی، X2 مربوط به گروه کلرهگزیدین و تصویر X3 مربوط به دهانشویه هیپوکلروس اسید است. در این روش از محلول آشکارساز پلاک دندانی (به نام disclosing agent) بر روی سطح دندان استفاده می‌شود و براساس میزان پلاک، تغییر رنگ مشاهده می‌گردد. تفاوت رنگ چشمگیری بین نتایج هیپوکلروس اسید و 2 گروه دیگر مشاهده می‌شود.
نتایج این پژوهش نشان داد که نسبت به گروه محلول نمکی، کلرهگزیدین تأثیر نسبی داشته است؛ اما در گروه هیپوکلروس اسید، اثرات مثبت چشمگیری مشاهده شد. به‌طور خاص، هیپوکلروس اسید توانست به طور مؤثرتر بوی بد دهان، پلاک دندانی و باکتری‌های دهانی را کاهش دهد.
بنابراین، استفاده از هیپوکلروس اسید به عنوان جایگزین کلرهگزیدین می‌تواند مراقبت‌های دندانی ایمن‌تر و مؤثرتر را فراهم کند، به‌ویژه به دلیل اینکه HOCl برای بدن انسان بی‌ضرر است و دارای قدرت استریل‌کنندگی بالایی می‌باشد.
نتیجه گیری
بیماری‌های دهان و دندان از جمله چالش‌های مهم در جامعه امروزی هستند. پوسیدگی دندان، بیماری‌های التهابی لثه مانند پریودنتیت، بوی بد دهان و خشکی دهان از جمله مشکلات شایع به شمار می‌آیند. با توجه به هزینه بالای درمان‌های دندانپزشکی، اهمیت پیشگیری بیشتر از همیشه نمایان می‌شود.
مسواک زدن به عنوان اولین خط دفاعی در بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است، اما نمی‌تواند به تمامی نقاط دهان، به ویژه فضاهای بین دندان‌ها، دسترسی پیدا کند. به همین دلیل، استفاده از روش‌های مکمل مانند نخ دندان و دهانشویه ضروری است، که هرکدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. استفاده همزمان از این روش‌ها می‌تواند به بهبود بهداشت دهان و جلوگیری از مشکلات مختلف کمک کند.
دهانشویه‌های معمولی معمولاً حاوی درصد کمی الکل هستند که ممکن است عوارضی مانند خشکی دهان، آسیب به حنجره و حلق را به همراه داشته باشند. خشکی دهان می‌تواند به پوسیدگی دندان و بوی بد دهان، که به اصطلاح هالیتوزیس نامیده می‌شود، دامن بزند. یکی از دهانشویه‌های مهم دیگر در دندانپزشکی، کلرهگزیدین است که اثر ضد میکروبی قوی دارد. با این حال، مصرف طولانی‌مدت آن ممکن است باعث ایجاد رنگ روی دندان و پروتزها، التهاب پوستی، آسیب به بافت‌های دهانی و سوزش در مخاط دهان شود.
بنابراین، ترکیباتی که اثرات ضد میکروبی مؤثر با عوارض جانبی کمتر دارند، می‌توانند جایگزین مناسبی برای این دهانشویه‌ها باشند. یکی از این ترکیبات، هیپوکلروس اسید است که علاوه بر ایمن بودن و عدم سمیت برای بدن، دارای خواص میکروب‌کشی، جلوگیری از پوسیدگی دندان و اثرات ضد پلاکی قوی است. پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که هیپوکلروس اسید در مقایسه با کلرهگزیدین، اثربخشی مشابه یا حتی بالاتری در کاهش تعداد باکتری‌های دهانی، پوسیدگی دندان و میزان پلاک دندانی دارد. به همین دلیل، پژوهشگران آن را به عنوان دهانشویه‌ای مناسب برای بیماری‌های پریودنتال پیشنهاد می‌کنند.
